فاصله دارا و ندار در دولت روحانی بیشتر شد

وجود نابرابری های گسترده در توزیع درآمد به بروز فقر و ایجاد شکاف بیشتر در طبقات جامعه منجر می شود. توزیع درآمد به توضیح چگونگی سهم افراد یک کشور از درآمد ملی می پردازد. به عبارت بهتر، توزیع درآمد درجه نابرابری موجود بین درآمد افراد یک کشور را توصیف می کند. پدیده نابرابری درآمد، نه تنها از دلایل عمده فقر است، بلکه یکی از عوامل مهارکننده رشد اقتصادی نیز محسوب می شود.

یکی از شاخص هایی که نشان دهنده وضعیت درآمدی در سطح جامعه می باشد، ضریب جینی است. این ضریب توسط متخصص آمار ایتالیایی به نام کورادو جینی توسعه یافت و در سال ۱۹۱۲ اعلام شد.
ضریب جینی از جمله شاخص‌هایی است که می‌توان با استفاده از آن وضعیت توزیع درآمد در یک جامعه را سنجید. عدد این شاخص بین صفر و یک است. هر چه این عدد به صفر نزدیک‌تر باشد، به منزله برابرتر بودن درآمد‌ها در جامعه است و هر چه به یک نزدیکتر باشد، نشان دهنده آن است که شکاف درآمدی در جامعه تشدید شده است.

به عبارت بهتر، اگر همه افراد جامعه به اندازه هم درآمد داشته باشند، ضریب جینی معادل صفر و اگر تمام درآمدها تنها به یک نفر برسد، ضریب جینی یک است که این بدترین حالت ممکن خواهد بود.

بنا بر آمار منتشره توسط مرکز آمار ایران، هنگامی که دولت تدبیر و امید در سال 1392 سکان هدایت قوه مجریه را در دست گرفت، میزان ضریب جینی 0.365 بود. این ضریب در سال بعد با رشدی 4 درصدی به 0.3788 افزایش یافت. روند افزایشی ضریب جینی در سال های بعد دولت تدبیر و امید نیز روند افزایشی داشت و شکاف درآمدی بین افراد جامعه بیشتر و بیشتر شد تا اینکه در سال 1396 این ضریب به 0.3981 افزایش یافت.

همان گونه که در نمودار زیر ملاحظه می شود، با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم ها در سال 1397 شیب افزایش ضریب جینی و شکاف درآمدی در جامعه افزایش یافته و عدد این شاخص به 0.4093 رسیده است.

در مجموع میزان رشد ضریب جینی در دوره دولت تدبیر و امید (سال 1392 تا سال 1397) 12 درصد بوده است. به عبارت بهتر در طول دوران دوره تدبیر و امید توزیع درآمدی ناعادلانه تر بوده و شکاف درآمدی در جامعه بیشتر شده است؛ فقرا فقیرتر و ثروتمندان ثروتمندتر شده اند.

از سوی دیگر، طبق ماده 3 قانون برنامه ششم توسعه، شاخص ضریب جینی باید در پایان سال 1400 به 0.34 برسد؛ اما این شاخص در تمام این سال ها مدام افزایش یافته و در دو سال 96 و 97 بیشتر از هدف تعیین شده در این قانون برای این شاخص فاصله گرفته است و به نظر می رسد، این هدف در پایان سال 1400 محقق نخواهد شد.

بررسی ها نشان می دهد، در سال 1397 توزیع درآمد در شهرها در مقایسه با روستاها ناعادلانه تر و شکاف درآمدی بیشتر بوده است.

بنا بر آمار ارائه شده توسط مرکز آمار ایران در حالی که میزان ضریب جینی برای مناطق شهری در سال 1392، 0.3512 بوده است، این شاخص در سال 1396 به 0.3793 و در سال 1397 به 0.3940 افزایش یافته است. در طول دوره دولت تدبیر و امید میزان رشد شاخص ضریب جینی در مناطق شهری 12 درصد بوده و توزیع دآرمد ناعادلانه تر و شکاف درآمدی در شهرها بیشتر شده است.
شاخص ضریب جینی در سال 1392 در روستاها 0.3243 بوده که این شاخص در سال های 1396 و 1397 به ترتیب به 0.3559 و 0.3595 افزایش یافته است. رشد این شاخص در روستاها بین سال های 1392 تا 1397 حدود 11 درصد بوده است.

مقایسه ضریب جینی در سال 1396 و 1397 نشان می دهد که تحریم ها، شکاف درآمدی در شهر را بیشتر از روستاها افزایش داده است.