شرکت‌های دانش‌بنیان ابزاری راهبردی در تحقق اقتصاد مقاومتي

به گزارش قائم آنلاین،  از جمله محورهای اصلی “اقتصاد مقاومتی” مدنظر مقام معظم رهبری برای حل اصولی و مبنایی معضلاتی همچون وابستگی اقتصاد به نفت، نگاه به خارج و به‌جای توجه به توان و ظرفیّت داخلی، استفاده‌ی اندک از ظرفیّت نیروی انسانی کشور، مولّد شدن و «دانش‌بنیان شدن» آن است.

از این رو و در راستای تحقق یکی از اصول اصلی اقتصاد مقاومتی، در جلسه ۸۲۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۳۰مهرماه، تقسیم کار دستگاه‌های مختلف اجرایی برای تدوین سند اقتصاد دانش‌بنیان به تصویب رسید و نیز ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز مکلف شد تا طرح اقتصاد دانش‌بنیان را تدوین کرده و پس از چهارماه برای تصویب به صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه کند تا طبق مطالبه‌ی رهبر معظم انقلاب، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان که بالغ بر حدود چهارهزار شرکت می‌باشند، از لحاظ کمی به ده‌برابر افزایش پیدا کنند و همچنین حوزه‌های مختلف علم و فناوری را در برگیرند و درون‌زایی هرچه بیشتر اقتصاد را محقق نمایند.(همان)

* ضرورت‌های توجه به اقتصاد دانش‌بنیان در سیاست‌های اقتصادی کشور
اقتصاد دانش‌بنیان، اقتصادی است که بر اساس «تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات» شکل گرفته و سطح بالایی از سرمایه‌گذاری در آن به «ابداع» و «نوآوری» اختصاص می‌یابد و فناوری‌های کسب شده با شدت بالایی مصرف می‌شوند و نیروی کار از تحصیلات عالی برخوردار است. این نوع از اقتصاد، به دلایل ذیل برای اقتصاد کشور ضروری است:

سهم اندک اقتصاد دانش بنیان در کشور
در اقتصاد مدرن امروز، تولیدات دانش بنیان به سرعت درحال افزایش است و صادرات و تولیدات محصولات با فناوری بالا در این سال‌ها به شدت افزایش پیدا نموده است؛ اما سهم ایران از صادرات کالاهای با فناوری بالا نسبت به کشورهای مشابه بسیار پایین‌تر است. بنابراین ضروری است که برنامه های لازم برای رشد و تحول در این زمینهدر دستور کار قرار گیرد. چنانکه مقام معظم رهبری به این موضوع اشاره می‌فرمایند: «اگر پیشرفت علمی را ما دنبال کردیم، آن‌وقت اقتصاد دانش‌پایه -که سرمایه‌گذاری‌اش اندک است [امّا] فرآورده و محصولش بسیار زیاد است- در اختیار ما قرار خواهد گرفت.»(۲۰/۱۲/۱۳۹۴)

نقش موثر در پیشرفت اقتصادی کشور با ایجاد ارزش افزوده بالا
از جنبه های مهم توجه به اقتصاد دانش بنیان، ایجاد ارزش افزوده بالای این شرکت‌ها و تاثیر آن در اقتصاد کشور به دلیل مبتنی بودن این محصولات بر اساس خلاقیت و علم و فناوری است چنانکه با افزایش ابعاد خلاقانه محصولات، هر زمان امکان افزایش ارزش افزوده آن‌ها بیشتر می‌شود. موضوعی که مقام معظم رهبری نیز بدان اشاره دارند: «یکی از لازم‌ترین کارها این است که از بنگاه‌های تولیدی متوسّط و کوچک حمایت بشود؛ یکی از کارها این است که فعّالیّت‌های بنگاه‌های دانش‌بنیان تقویت بشود. اینکه ما روی علم و فنّاوری تکیه می‌کنیم، فقط به خاطر این نیست که می‌خواهیم نِصاب علمی خودمان را بالا ببریم؛ پیشرفت علم و فنّاوری به پیشرفت اقتصاد کمک میکند؛ بنگاه‌هایی که دانش‌بنیان هستند میتوانند به اقتصاد ملّی کمک کنند».(۱/۱/۹۴)

وجود زیرساخت های اقتصاد دانش بنیان در کشور
از جمله مواردی که می‌تواند ارزش افزوده تولیدات دانش بنیان را بیشتر نموده و جایگاه آنان را در اقتصاد افزایش دهد، وجود زیرساخت‌های مناسب همچون زیرساخت‌ها و امکانات بومی و جغرافیایی و برخورداری از نیروی انسانی جوان و متخصص است که نقش مهمی در پدید آمدن مزیت رقابتی ایفا می‌کند. باتوجه به آنکه مناطق مختلفی از کشور به لحاظ جغرافیایی به دلیل برخورداری از امکانات طبیعی تولید در وضعیت بسیار مناسبی قرار دارند و نیز از منظر شاخص‌های نیروی تحصیل کرده و آموزش دیده نخبه، کشور در جایگاه بالایی است، توجه به بهره برداری از این ظرفیت‌ها، امری ضروری محسوب می‌شود. چنانکه مقام معظم به این موضوع خصوصاً نیروی جوان تحصیل کرده توجه خاص دارند: «شاید بتوان گفت میلیون‌ها جوان در کشور هستند که آماده‌ی کارند که اگر یک کمکی به این‌ها بشود، می‌توانند واقعاً در این قسمت‌ها پیش بروند و بخش‌های مختلف را [فعّال] کنند».(۳/۶/۹۵)

نقش مهم اقتصاد دانش بنیان در مقابله با تحریم‌ها
از اهداف اصلی دشمنان، تحریم کالاهای خاصی است که با فناوری پیشرفته علمی تولید شده اند. به همین دلیل توجه به اقتصاد دانش بنیان با تولید محصولاتی که کشور در خصوص آن‌ها وابسته به کشورهای غربی است و ایجاد استقلال در تولید این محصولات، راهکار بسیار مهمی در عرصه مقابله با تحریم‌ها محسوب می‌شود. به همین دلیل برنامه‌ریزی به منظور فراهم آوری زیرساخت های توسعه محصولات دانش بنیان، با شناسایی کالاهای اساسی و روش‌های تولید آن در مراکز علمی، باهدف مقابله با وابستگی کشور به بیگانگان ضرورتی انکارناپذیر محسوب میشود. علاوه براینکه این نوع اقتصاد، از مزایایی همچون کاهش اقتصاد کشور به خام فروشی منابع راهبردی کشور از جمله نفت را به همراه دارد. به همین دلیل است که مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «اگر ما ان‌‌‌شاءالله بتوانیم بنیانگذاری کارهای اقتصادی بر پایه‌‌‌ دانش را پیش ببریم و به وجه غالب اقتصاد کشور تبدیل کنیم، این نه تنها به کشور قدرت اقتصادی خواهد داد، بلکه قدرت سیاسی هم خواهد داد، قدرت فرهنگی هم خواهد داد. وقتی یک کشوری احساس کرد که با علم خود، با دانش خود می‌تواند زندگی خود را و ملت خود را اداره کند و به دیگر ملت‌ها خدمت برساند، احساس هویت می‌کند، احساس شخصیت میکند؛ این درست همان چیزی است که ملت های مسلمان امروز به آن احتیاج دارند».(۸/۵/۹۴)

* جمع بندی
اقتصاد دانش بنیان به دلیل وابستگی به خلاقیت و توان علمی نخبگان جوان کشور، نقش مهمی در پیشرفت همه جانبه مبتنی بر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی همچون «برون زا» و «دانش محور» بودن دارد. علاوه بر این دستاوردهای مهمی همچون: کاهش وابستگی کشور به اقتصاد نفتی و خام فروشی، رشد علمی و دانش تولید کشور، مقابله با تحریم‌ها با تولید کالاهای اساسی و راهبردی و ایجاد ارزش افزوده بالا و مداوم و نیز بدست آوردن قدرت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی را برای کشور در شرایط حساس کنونی به همراه دارد. بنابراین برنامه ریزی در خصوص توسعه آن با محوریت توجه نهادهای آموزشی کشور بر ارائه آموزش‌های علم فناورانه و خلاقانه، برنامه ریزی برای نفوذ و انتشار هرچه بیشتر یافته‌های علمی و فناورانه در فعالیت‌های کلان اقتصادی کشور، برنامه ریزی در جهت زمینه سازی و ایجاد کشش بازار خدمات و کالاهای دانش‌بنیان،حمایت از طرح‌های کلان ملی، تلاش برای ایجاد صنایع وابسته، حمایت از تجاری‌سازی فناوری‌ها در کشور با به کارگیری ظرفیت‌های موجود در تمام استان‌ها، ایجاد فعالیت‌های کارآفرینی مبتنی بر فناوری‌ از جمله توانمند‌سازی و حمایت از نخبگان هر منطقه، قانونگذاری در خصوص حمایت‌های مالی و پولی از طریق بانک‌ها و موسسات مالی، جلب حمایت‌های عمومی از طریق کارهای خیریه، جلب حمایت بخش خصوصی در تجاری‌سازی فناوری، اشتغال نخبگان و استعدادهای برتر دانشگاهی، برنامه ریزی در خصوص صادرات محصول های دانش‌بنیان و حمایت از فرایند‌های مؤثر در تقویت بخش خصوصی فعال و اولویت دادن به فعالیت‌های بخش خصوصی در نوآوری، توسعه کسب و کار و ایجاد صنایع مبتنی بر دانش ثمر بخش خواهد بود.