پیشرفت‌هایی که رهبر انقلاب آن را «ثمره تحریم» می‌دانند

رهبر معظم انقلاب در مقاطع مختلف، با ارائه تحلیل‌ها و شواهد مشخص، نشان داده‌اند که تحریم نه‌تنها مانع پیشرفت ایران نشده، بلکه در بسیاری از بخش‌ها، عامل جهش و خوداتکایی بوده است.

به گزارش عصرقائم به نقل از فارس: تحریم‌ها در چهار دهه اخیر، یکی از پایدارترین ابزارهای فشار علیه جمهوری اسلامی ایران بوده‌اند؛ اما همین فشار که در ادبیات بین‌المللی معمولاً عامل توقف توسعه تلقی می‌شود، در تجربه ایرانی، به یک «موتور درونی پیشرفت» تبدیل شده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در مقاطع مختلف، با ارائه تحلیل‌ها و شواهد مشخص، نشان داده‌اند که تحریم نه‌تنها مانع پیشرفت ایران نشده، بلکه در بسیاری از بخش‌ها، عامل جهش و خوداتکایی بوده است.رهبر معظم انقلاب همواره تأکید کرده‌اند که تحریم‌ها نه تنها مانع پیشرفت نبوده‌اند، بلکه «برکاتی هم داشتند»؛ چرا که کشور را وادار کردند به اتکا به نیروهای داخلی و بهره‌گیری از استعداد و ابتکار جوانان.تحریم؛ فشار بیرونی که به یک فرصت ساختاری تبدیل شدرهبر انقلاب، در نخستین روز سال ۱۳۹۴، ماهیت دوگانه تحریم را چنین تحلیل می‌کنند: «تحریم، مشکل‌تراش بود امّا برای ما برکاتی هم داشت. تحریم به ما نشان داد که باید به خودمان متّکی باشیم و به ما ثابت کرد که میتوانیم از نیروهای درونی خودمان استفاده کنیم.» (۱۳۹۴/۰۱/۰۱)این گزاره، اساس نگاه حکمرانی ایران به فشار خارجی را توضیح می‌دهد که تحریم از یک بحران، به یک سازوکار فعال‌ساز ظرفیت‌های درونی تبدیل شده است.همچنین رهبر انقلاب در سال ۱۳۸۱ فرمودند: « محاصره‌ی اقتصادی موجب می‌شود كه نیروهای مومن و بااخلاص و پراستعداد داخل كشور، بیشتر به تحرك وادار شوند و تلاش كنند.» (۱۳۸۱/۰۵/۰۵)

تحلیل این دو گزاره نشان می‌دهد که تحریم یک «محرک نهادی» برای فعال‌تر شدن دانشگاه‌ها، صنایع دفاعی، شرکت‌های دانش‌بنیان و حوزه‌های فناورانه بوده است.فشار بیرونی، الزام درونی ایجاد کرده و الزام، به تولید راه‌حل منجر شده است؛ الگویی که بعدها در حوزه‌های هسته‌ای، پزشکی، زیستی و دفاعی به‌وضوح دیده شد.

پیشرفت‌های بزرگ علمی و صنعتی در دوران تحریمرهبر انقلاب در ۱ فروردین ۱۳۸۵، در تحلیلی، نسبت میان «تحریم» و «پیشرفت» را ارائه کردند: «اگر ما امروز پیشرفتی پیدا کرده‌ایم و در علم، صنعت و برخی از صنایع، در منطقه حرف اول را میزنیم، اینها در همین شرایط تحریم برای ما پیش آمده است. ما پیشرفت نظامی پیدا کرده‌ایم؛ پیشرفت علمی پیدا کرده‌ایم؛ در زمینه‌های پزشکی پیشرفتهای شگفت‌آور پیدا کرده‌ایم؛ در زمینه‌ی صنعت، در برخی از صنایع بسیار پیچیده که دنیا تصور نمیکرد، ما پیشرفت پیدا کرده‌ایم. ما در زمینه‌ی علوم زیستی پیشرفت پیدا کرده‌ایم؛ علوم دانشهایی را که دارندگان آنها، هرگز اجازه نمیدهند غیر از یک مجموعه‌ی کوچک خودشان، کسی به آنها دست پیدا کند؛ ما به این دانشها دست پیدا کرده‌ایم. همه‌ی اینها در شرایط تحریم به وجود آمده است. اگر تحریم نمیکردند، شاید به اینجا نمیرسیدیم؛ اگر پول ما را میگرفتند، سلاحهای دسته چندم خودشان را به ما میدادند، ما به فکر نمیافتادیم که از ابتکار و استعداد جوانانمان استفاده کنیم؛ امروز هواپیما هم تولید کنیم، تانک هم تولید کنیم، موشک هم تولید کنیم و از بسیاری از کشورهای منطقه در این تولیدات جلوتر باشیم. اگر بازارها را باز میکردند، هرچه میخواستیم به ما میدادند، پول ما را میگرفتند، توی جیبشان میریختند و امروز هم ما به این پیشرفتها نرسیده بودیم.» ۱۳۸۵/۰۱/۰۱

در این بیان، چند نقطه کلیدی وجود دارد:الف) پیشرفت نظامی و دفاعیرهبر انقلاب چندی پیش فرمودند:«امروز ارزیابان قدرتهای دفاعی دنیا قضاوت میکنند که در این منطقه، در فلان مقوله، ایران در رتبه‌ی اوّل قرار دارد؛ یا اظهار تعجّب میکنند از اینکه ایران، در عین تحریم، مثلاً میتواند ماهواره به فضا پرتاب کند و امثال اینها؛ این نتیجه‌ی این توانایی‌های مربوط به قدرت دفاعی است که این هم یکی از سرفصل‌های مهمّ فرمایشات امام است.» (۱۴۰۴/۰۳/۱۴)این بیان، یک واقعیت مهم را نشان می‌دهد: تحریم نه‌تنها بازدارنده نبود، بلکه موجب شد ایران در حوزه‌های فوق‌پیشرفته مانند پرتاب ماهواره، ساخت موتورهای فضایی و تجهیزات ردیابی به جایگاهی برسد که در منطقه بی‌رقیب باشد.ماهواره‌های ناهید، نور، خیام، پیام و ثریا، گواه همین توانمندی بومی است.رهبر انقلاب در سال ۱۴۰۱ فرمودند: «یا یک نمونه‌ی دیگر، انتقال ماهواره به فضا است؛ این مال چند کشور است، همه‌ی کشورها این را ندارند. خیلی‌ها ماهواره در فضا دارند، [ولی] مال خودشان نیست، خودشان پرتاب نکردند. آنهایی که خودشان پرتاب میکنند، تعداد معدودی کشورند.» (۱۴۰۱/۰۷/۲۷)این بیان بر یک واقعیت راهبردی تأکید دارد و آن این است که ایران در میان معدود کشورهایی است که سه فناوری هم‌زمان را دارد:۱. ساخت ماهواره۲. ساخت ماهواره‌بر۳. پرتاب به مداراین توانمندی، محصول مستقیم محدودیت‌ها و تحریم‌های سخت‌گیرانه در حوزه فضایی است.همچنین، ایران در منطقه، از نظر موشکی، پهپادی، راداری و پدافندی به جایگاهی رسیده که حتی قدرت‌های جهانی به آن اذعان دارند و این پیشرفت در جنگ ۱۲ روزه و وعده‌های صادق ۱ و ۲ کاملا برای جهانیان به ویژه غرب ثابت شد.

تحریم تسلیحاتی سبب شد ایران به تولید هواپیما، تانک، موشک، رادارهای برد بلند، و سامانه‌های پدافندی بومی روی آورد.

ب) پیشرفت علمی و دانشگاهیرتبه اول رشد علمی در جهان در سالهای اخیر، و جایگاه میان ده کشور اول در برخی حوزه‌های نوین – از نانو تا زیست‌فناوری – در همین دوران تحریم شکل گرفت.پ) صنایع پیچیدهتولید توربین‌های پیشرفته، فناوری حفاری دریا، ساخت موتورهای صنعتی، و توسعه ابرپروژه‌های زیرساختی نمونه‌هایی از این توانمندی‌هاست.ت) پیشرفت پزشکیتولید رادیوداروها، ساخت واکسن‌ها، گسترش توان جراحی‌های پیشرفته و تجهیزات پزشکی بومی، همگی در دوران محدودیت‌های شدید غرب محقق شده‌اند.

ماجرای ۲۰ درصد؛ نقطه عطف خوداتکایی هسته‌ایرهبر انقلاب در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۳ به یکی از روشن‌ترین نمونه‌های تبدیل تحریم به فرصت اشاره می‌کنند: «مثال واضح آن همین موادّ اورانیوم غنی شده‌ی بیست درصد است که ما برای این نیروگاه تحقیقاتی تهران نیاز مبرمی داشتیم. ذخیره‌ی کشور داشت تمام میشد، این نیروگاه میخوابید، رادیوداروها که مورد نیاز بود و در اینجا تولید میشد، از دسترس مردم دور میشد؛ مسئولین در تلاش افتادند که بیست درصد را تهیّه کنند. ماجرای بازی درآوردنِ قدرتمندان دنیا – در رأس همه‌شان آمریکا و بعضی قدرتهای دیگر – سر قضیّه‌ی بیست درصد، یک ماجرای شیرینِ طولانیِ شنیدنی است که چه کردند اینها! ما حاضر بودیم این را بخریم، آنها به انواع و اقسام حیَل متشبّث میشدند که اشکال‌تراشی کنند، تا اینکه بالاخره جمهوری اسلامی به این نتیجه رسید که بیست درصد را باید خودش تولید کند، [امّا] آنها باور نمیکردند که این کار تحقّق پیدا کند و باور نمیکردند بعد از آنکه بیست درصد تولید شد، امکان تولید سوخت از آن به‌وجود بیاید؛… این کار را هم جوانهای جمهوری اسلامی – مثل شماها – دانشمندان جوان، با هوششان، با ابتکارشان، با مدیریّتهای خوب توانستند انجام بدهند.» (۱۳۹۳/۰۲/۱۰)این نمونه، یکی از شاخص‌ترین الگوهای «تحریم به‌مثابه شتاب‌دهنده» است.از این تجربه، چند نتیجه کلیدی گرفته می‌شود:اگر مسیر خرید خارجی بسته نمی‌شد، بومی‌سازی رخ نمی‌داد.تولید سوخت ۲۰ درصد، ایران را در شمار معدود کشورهای دارای فناوری کامل چرخه سوخت قرار داد.این پیشرفت، قدرت چانه‌زنی ایران را در مذاکرات چند برابر کرد.پروژه‌های تحقیقاتی و پزشکی کشور – که از سوخت تهران استفاده می‌کنند – از توقف نجات یافتند.

روحیه «ما می‌توانیم»؛ بزرگ‌ترین دستاورد تحریمرهبر انقلاب در نوروز ۱۳۹۵، به بُعد فرهنگی تحریم اشاره می‌کنند: «یکی از سنگرهای دشمن در ایران، ناباوری ملّت به خود بود، و یکی از سنگرهای بزرگ پیروزی ملّت و جوانان ملّت، باور به خود و روحیه‌ی «ما میتوانیم» است. این هم یکی از سنگرهای دشمن بود.» (۱۳۹۵/۰۱/۰۱)تحریم‌ها، با بستن راه‌های خارجی، مسیرهای بومی را فعال کردند؛ و این تحول پیروزی فرهنگی و تمدنی جمهوری اسلامی است.هشدار و جمع‌بندی نهایی رهبر انقلاب: حفظ شتاب علمیبا وجود همه پیشرفت‌ها، رهبر انقلاب در آخرین دیدار با دانش‌آموزان هشدار می‌دهند: «علم باید در کشور پیشرفت کند. چند سال قبل، حرکت و پیشرفت علمی ما خیلی خوب بود اما قدری افت کرده است؛ مسئولان دانشگاهها، محققان و دانشجویان نباید بگذارند سرعت علمی کشور افت کند.» (۱۴۰۴/۰۸/۱۲)این بیان نشان می‌دهد که نگاه راهبردی جمهوری اسلامی، تثبیت و گسترش این پیشرفت‌هاست؛ نه اکتفا به دستاوردهای موجود.در جهانی که رقابت قدرت‌ها بر محور فناوری‌های نوین، از هوش مصنوعی و بیوتکنولوژی تا انرژی‌های پیشرفته و علوم کوانتومی، متمرکز شده است، هرگونه کاهش سرعت علمی، در واقع کاهش قدرت ملی است.این بیان یعنی ایران نمی‌تواند به دستاوردهای گذشته تکیه کند؛ زیرا فضای علمی جهان به‌گونه‌ای است که هر توقفی معادل عقب‌ماندگی است.

بیان ایشان، سه رده را مخاطب قرار می‌دهد:۱_ مدیران دانشگاه‌ها برای مدیریت صحیح منابع، ایجاد انگیزه و جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه نخبگان۲_ پژوهشگران و اساتید برای حرکت از پژوهش‌های کم‌اثر به سمت پژوهش‌های مسئله‌محور و نیازمحور۳_ دانشجویان و جوانان به‌عنوان موتور محرک نوآوری و شرکت‌های دانش‌بنیاناین ساختار مخاطب‌گذاری نشان می‌دهد که پیشرفت علمی بیش از آنکه محصول بودجه باشد، محصول مدیریت و اراده علمی است.

پایان پیام/